Skýrsla formanns FKS 2006

Skýrsla formanns FKS 2006

Fyrsti fundur félagsráðs var haldinn 21. febrúar. Þar var auk stjórnarkjörs, kosnir fulltrúar á aðalfund BSSL í samræmi við samþykkt aðalfundar. Þá var einig rædd þjónusta Búnaðarsambandsins við nautgriparæktina og kostun hennar, en það hefur verið sívirkt umræðuefni á þessum vettvangi. Ljóst er að með þeim breytingum sem orðið hafa á inngreiðslum einstakra búgreina til búnaðarsambandanna af búnaðargjaldi, er hlutur nautgriparæktarinnar orðinn nálægt 70% af heildinni hjá Búnaðarsambandi Suðurlands, en jafnframt fer hlutur búnaðargjaldsins í heildartekjum þess sífellt minnkandi. Þessi þróun knýr enn frekar en áður á þá kröfu, að skilgreint verði hvað af þessari starfsemi teljist grunnþjónusta og um leið hvernig hún skuli kostuð.
 
Annar fundur félagsráðs var haldinn 27. mars Á þann fund mætti Erna Bjarnadóttir forstöðumaður félagssviðs BÍ og fjallaði um stöðu WTO viðræðna og störf nefndar um lækkun matvælaverðs. Unnið hefur verið að undirbúningi tillagna á vettvangi WTO frá ráðherrafundinum í Hong Kong haustið 2005. Búist var við að línur myndu skýrast í landbúnaðarhluta viðræðanna fyrir 30. apríl sl. Það náðist hinsvegar ekki og lítið eða ekkert hefur miðað síðan.
Hvað varðar matvælaverðsnefndina þá náði hún ekki að skila sameiginlegri niðurstöðu eins og kunnugt er. Fyrrihluta sumars skilaði hinsvegar formaður nefndarinnar Hallgrímur Snorrason hagstofustjóri skýrslu um störf hennar. Í kjölfarið varð mikil umræða í samfélaginu um verðmyndun matvæla og samhengi hennar við þá tollvernd sem innlendir búvöruframleiðendur njóta. Í haust lagði síðan ríkisstjórnin fram tillögur til lækkunar matarverðs og var þar meðal annars byggt á þeim tillögum sem skýrslan innihélt. Verður betur komið að því síðar.   
   
Aðalfundur LK var haldinn á Parkinn Hótel Ísland daganna 6. – 7. apríl og sendi félagið þangað 8 fulltrúa. Eitt stærsta mál fundarins var samþykkt all yfirgripsmikillar ályktunar, þar sem stjórn LK var falið að skoða hagkvæmni og markaðsáhrif af innflutningi á erfðaefni úr nýju kúakyni. Í kjölfar þess var síðan settur á fót stýrihópur til að vinna að verkefninu, í honum sitja Þórólfur Sveinsson frá LK, Pálmi Vilhjálmsson frá SAM og Ágúst Sigurðsson frá LBHÍ. Unnið hefur verið út frá verkefnaáætlun í 4 liðum, en þeir eru:

1. Bein áhrif á framleiðslukostnað mjólkur.
2. Kostnaður vegna stofnverndar íslensku kýrinnar.
3. Áhrif innflutnings á tekjur af mjólkurframleiðslu.
4. Efnainnihald mjólkur og lýðheilsusjónarmið.

Stefnt er að ljúka þessu verkefni fyrir næsta aðalfundi LK og kynna niðurstöður  þess þar.
Laugardaginn 8. apríl var síðan haldið upp á 20 ára afmæli Landssambandsins m.a. með ýmsum uppákomum í Smáralindinni og árshátíð kúabænda um kvöldið á Broadway.

Aðalfundur Búnaðarsambands Suðurlands var haldinn á Flúðum 21. apríl. Fátt bar þar til tíðinda sem okkur áhrærir, annað en samþykkt var talsvert snörp ályktun um raunverulega og sanngjarna skoðun á staðsetningu nýrrar nautastöðvar BÍ. Lítið virðist þó vera af þessu máli að frétta, en af fundargerðum stjórnar BÍ verður ekki betur séð en málið sé í föstum og mótuðum farvegi. Ekki standi til að skoða aðra kosti á staðsetningu frekar og stöðin verði byggð upp í nágrenni Hvanneyrar. Ekkert bendir heldur til annars en um þetta ríki nú full sátt innan stjórnarinnar, þó lítið beri enn á framkvæmdum.

Félagið stóð ásamt Búnaðarsambandinu að kúasýningunni Kýr 2006 í Ölfusshöllinni 26. ágúst. Illa horfði með þátttöku í sýningunni framan af en úr rættist þegar nær dró og var þetta ágæt sýning. Alls voru um 50 gripir skráðir til sýningar auk þess sem MS og vélasalar kynntu vöru sína. Stefnt er að næstu sýningu að tveimur árum liðnum og hefur þegar verið skipuð til þess nefnd frá hendi félagsins. Í þessu sambandi má nefna að Búnaðarsamband Suðurlands verður 100 ára á árinu 2008 og hefur þeirri hugmynd verið hreift m.a. að halda landbúnaðarsýningu á Selfossi af því tilefni. Komi til þess verður kúasýninginn væntanlega hluti hennar.

Árlegur samráðsfundur félagsráðs og nautgriparáðunauta BSSL var haldinn á Stóra- Ármóti 2. október. Þessir fundir hafa fyrir löngu skipað fastan sess í starfi félagsráðs og er án vafa mikilvægir fyrir báða aðila. Formaður sat síðan árlegan formannafund Búnaðarsambandsins 8. desember af stakri skyldurækni.

Félagið stóð að venju fyrir opnum fundum ásamt LK nú á haustdögum. Fundirnir voru að þessu sinni 3 í Þingborg 19. okt., Fossbúð 24. okt., og Kirkjubæjarklaustri 25. okt. Þar var að venju farið yfir það sem hæst bar í hagsmunamálum greinarinnar.
 
Mjólkurframleiðslan síðasta verðlagsár var um 113 milljónir lítra og er það aukning um 1,6%.  Greiðslumarkið var 111 milljónir lítra, en í samræmi við gefin fyrirheit greiddu afurðastöðvarnar fullt verð fyrir alla innvegna mjólk verðlagsársins. Framleiðslan hefur það sem af er þessu verðlagsári gengið mjög vel og var um áramót komin í 115 milljónir lítra á ársgrunni. Greiðslumarkið fyrir yfirstandandi ár er 116 milljónir og hefur því til viðbótar verið gefin út fyrirheit um fullt afurðastöðvarverð fyrir 3 milljónir lítra umfram greiðslumark.
Á prótein grunni seldust tæpar 113 milljónir lítra mjólkur síðasta verðlagsár en tæpar 103 milljónir á fitugrunni. Þetta er aukning á báðum liðum, en þó einkum í fitunni og hefur sú þróun haldið áfram. Talsvert var unnið í markaðssetningu íslenskra mjólkurvara í Bandaríkjunum á síðasta ári og þótti það starf skila nokkuð góðum árangri. Framleiðsla og sala mjólkur virðist því í nokkuð góði horfi nú, hvað sem öðrum þáttum líður.

Innlagt nautakjöt síðasta verðlagsár var um 3200 tonn sem er minnkun um 11%. Munar þar mest um samdrátt í framboði kýrkjöts eða 14%. Eftirspurn hefur verið viðvarandi og talsvert umfram framboð, enda jókst innflutningur nautakjöts umtalsvert á árinu og var komin í um 500 tonn í árslok. Flest bendir til að vænta megi aukins framboðs á þessum markaði frá innlendum framleiðendum næstu misseri, enda hefur afkoma af þessari framleiðslu farið batnandi með hækkandi afurðaverði til bænda. Þar kunna þó að vera blikur á lofti. Lækkun tolla um 40% á innfluttu nautakjöti og aukning tollkvóta um 100 tonn, eins og gert er ráð fyrir í nýgerðum samningi Íslands við Evrópusambandið, hlýtur að þrengja um vaxtarmöguleika þessarar greinar. Auk þess sem aukið verðaðhald á markaði sem þessu fylgir hlýtur fyrr eða síðar að pressa á framleiðendaverðið. Miklu mun því skipta að samstaða verði með sláturleyfishöfum og bændum að viðhalda sanngjarnri hlutdeild framleiðenda í markaðsverðinu.

Í byrjun október birti ríkisstjórn Íslands tillögur sínar til lækkunar matarverðs  sem ætlað var að geti leitt til tæplega 16% lækkunar matvælaverðs og 2,3% lækkunar neysluverðsvísitölu á þessu ári. Í megin atriðum gengu tillögurnar út á eftirfarandi atriði
Vörugjöld af innlendum og innfluttum matvælum, öðrum en sykri og sætindum, verði felld niður að fullu 1. mars 2007.
Virðisaukaskattur af matvælum verði lækkaður úr 14% í 7% frá 1. mars 2007 og virðisaukaskattur af öðrum matvælum sem hefur verið 24,5% lækkaður í 7% frá sama tíma.
Almennir tollar á innfluttum kjötvörum úr 2. kafla tollskrár verði lækkaðir um allt að 40% frá 1. mars 2007. Samhliða því verði áfram unnið að frekari gagnkvæmum tollalækkunum og bættum markaðsaðgangi gagnvart helstu viðskiptalöndum Íslands í milliríkjasamningum sem tryggja jafnframt útflutningshagsmuni íslensks atvinnulífs.
Samtök afurðastöðva í mjólkuriðnaði ákváðu samhliða þessu raunlækkun á heildsöluverði mjólkurvara á næstu 12 mánuðum sem verði náð með óbreyttu verði á þessum tíma, hinu sama og ákveðið var af verðlagsnefnd búvöru þann 1. janúar 2006. Sem þýðir í raun tveggja ára verðstöðvun á mjólkurvörum.

Skömmu áður en ríkisstjórnin birti tillögur sínar fékk stjórn Landssambands kúabænda til athugunar þá hugmynd að kúabændur tækju á sig kostnað í tengslum við þessar aðgerðir. Þrátt fyrir knappan tíma sá stjórnin sér ekki annað fært en að kynna málið fyrir trúnaðarmannahóp Landssambandsins. Haldnir voru 3 fundir víðsvegar um land dagana 5. – 6. okt. og var m.a. einn þeirra á Hvolsvelli fyrir fulltrúa frá Hvalfirði að Höfn auk þess sem allt félagsráð FKS var boðað.  Að loknum þessum fundum var niðurstaða stjórnar LK eftirfarandi yfirlýsing:
,,Landssamband kúabænda er tilbúið að taka þátt í samræmdum aðgerðum til lækkunar á matvælaverði, en í þeim aðgerðum felst m.a. lækkun virðisaukaskatts á íslenskar búvörur. Í þessu skyni mun Landssamband kúabænda fallast á nokkra raunlækkun á lágmarksverði fyrir mjólk til framleiðenda á árinu 2007, eftir því sem um kann að semjast, sjá lið 2 hér eftir.
Forsendur þessa eru:

1. Að stjórnvöld raski ekki, með neikvæðum hætti,  starfs- og samkeppnisumhverfi íslenskrar mjólkurframleiðslu og mjólkurvinnslu með opinberum ákvörðunum umfram það sem milliríkja- og alþjóðlegir samningar leiða af sér fram til 31. ágúst 2012. Enda er það forsenda áframhaldandi hagræðingar í framleiðslu mjólkur og vinnslu mjólkurvara.
   
2. Að stjórnvöld gangi til samninga við Landssamband kúabænda um hvernig verði hraðast unnið að lækkun á framleiðslukostnaði mjólkur.’’

Á þessum tíma lá fyrir að hækkunarþörf samkvæmt verðlagsgrundvelli kúabús var komin í 9,2% eða sem nemur 4,18 kr/ltr. Eins var ljóst að framundan voru talsverðar kostnaðarhækkanir, auk þess sem verðlag var óstöðugt. Það var því ljóst að verðstöðvun við þessar aðstæður á mjólkurverð til bænda, heilt ár fram í tímann, yrði greininni mjög þungbær. Því gátu forsvarsmenn kúabænda ekki fallist á það. Innan SAM var hinsvegar mjög ákveðið talað fyrir þessari leið. Fór svo að auk þess að lýsa yfir verðstöðvun allt næsta ár, tók mjólkuriðnaðurinn á sig, að lágmarki hækkun launaliðar mjólkurframleiðenda skv. verðlagsgrundvelli kúabús á tímabilinu. Fyrsta leiðrétting samkvæmt þessu var svo framkvæmd frá 1. okt. eða sem nam 2 kr/ltr.  
 
Óhætt er að segja að stórtíðindi séu að eiga sér stað í íslenskri mjólkurvinnslu. Á fulltrúafundi MS 28. desember s.l. var samþykkt að uppfæra stofnsjóð félagsmanna um sem nemur 1.500 milljónum króna og í framhaldinu gerðust framleiðendur á Norðurmjólkur svæðinu aðilar að MS. Um síðustu áramót tók svo til starfa eitt fyrirtæki um nánast alla vinnslu og sölu mjólkur í landinu undir nafni Mjólkursamsölunnar ehf.  Ekki er að efa að með þessu móti á að vera hægt að ná fram gríðarlegri hagræðingu í þessum geira og getur skipt sköpum um afurðaverð okkar til framtíðar litið. Því er hins vegar ekki að leyna að með þeirri ákvörðun að setja verðstöðvun á smásöluverð næsta ár auk þess að taka á sig hækkun launaliðar verðlagsgrundvallar mjólkurframleiðenda á sama tíma, er verið að taka umtalsvert út fyrirfram af væntanlegum ávinningi. Það hlýtur því að skipta miklu hvernig til tekst við rekstur þessa nýja fyrirtækis.

En hvað er framundan? Eftir hræringar haustsins virðist framtíð verðlagningar á afurðum okkar fullkomlega óljós og í raun má sega að við sjáum einungis út þetta ár hvað það varðar. Yfirlýsingar stjórnvalda verða tæplega skildar öðruvísi, en að verðlagning afurða okkar skuli framvegis ekki taka mið af kosnaðarhækkunum innanlands eins og verið hefur. Heldur meðalverði á sambærilegum vörum í nágrannalöndum. Þetta hlýtur að leiða huga okkar að þeim gríðarlega háa framleiðslukostnaði sem íslensk mjólkurframleiðsla býr við. Þessir hlutir komu til umfjöllunar félagsráðs á fundi 5. desember  og á opnum fundi með Valdimar Einarssyni ráðgjafa á Nýja- Sjálandi í Þingborg 7. desember. Á báðum þessum fundum var reynt að horfa með gagnrýnum augum á starfshætti okkar og umhverfi, fyrst og fremst til að vekja fólk til umhugsunar. Til skamms tíma er hins vegar mikilvægt að stjórnvöld gangi sem fyrst til viðræðna við LK um leiðir til lækkunar framleiðslukostnaðar. Eins er bráðamál að tollar á tilbúnar innfluttar kjarnfóðurblöndur verði að fullu felldir niður.

Góðir félagar. Það er í sjálfu sér ekkert nýtt að landbúnaðurinn sé hafður að bitbeini í  íslenskri þjóðmálaumræðu, en sennilega hafa atlögurnar sjaldan verið markvissari en síðustu misseri. Við getum þó tæplega borið á móti því að starfsgrein sem á jafn mikið undir opinberum afskiptum og mjólkurframleiðslan, verður alltaf viðkvæm fyrir gagnrýni og pólitískum hræringum. Það hlýtur því að vera markmið okkar til lengri tíma að draga eins og kostur er úr þörf okkar á afskiptum hins opinbera.

Hér hefur verið stiklað á stóru um þau verkefni sem komið hefur verið að á vettvangi félagsins síðasta ár. Auðvitað verður seint gerð tæmandi grein fyrir þessu starfi, en hér verður látið staðar numið. Að lokum vil ég þakka öllu því góða fólki sem ég hef á samskipti við á vettvangi félagsins liðið ár, en þá ekki síst samstjórnar fólki mínu þeim Katrínu Birnu Viðarsdóttur og Jóhanni Nikulássyni, og síðast en ekki síst okkar ágæta aðstoðarmanni Runólfi Sigursveinssyni.”

Sigurður Loftsson