Getur haft ófyrirsjáanlegar afleiðingar í för með sér

Hér á landi ríkir stefnuleysi í málefnum er varða erfðabreyttar lífverur og útbreiðslu þeirra segir í Morgunblaðinu í dag. Engin löggjöf, líkt og sett hefur verið á öllum Norðurlöndum og í velflestum Evrópuríkjum, er um merkingar á erfðabreyttu fóðri og matvælum né um meðferð og útbreiðslu þeirra í náttúrunni. Engu að síður hafa þegar verið leyfðar sleppingar erfðabreyttra lyfjaplantna út í umhverfið hér á landi og áform um frekari sleppingar eru á döfinni. Erfðabreytt matvæli eru flutt inn og seld hér ómerkt sem og erfðabreytt fóður í miklum mæli selt bændum og notað í flestar greinar búfjárræktar.

Aðstandendur kynningarátaks um erfðabreyttar lífverur hafa engin viðbrögð fengið við bréfi sem sent var til tíu efstu frambjóðenda allra flokka í öllum kjördæmum þar sem athygli á stöðunni er vakin.

Engin viðbrögð
„Skortur á viðbrögðum við þessu bréfi og skortur á umræðu um þessi mál, bendir til þess að annaðhvort geri menn sér ekki grein fyrir því hversu stórt umhverfismál er hér á ferðinni ellegar að menn treysta sér ekki til að fjalla um það,“ segir Gunnar Gunnarsson, framkvæmdastjóri Vottunarstofunnar Túns. Auk Túns standa að kynningarátakinu Landvernd, Matvís, Náttúrulækningafélag Íslands og Neytendasamtökin.
Gunnar segir að með einum eða öðrum hætti sé erfðatæknin nú komin inn á borð hvers einasta Íslendings, „ýmist sem umhverfismál eða neytendamál eða sem erfðabreytt matvæli, án þess að um það hafi farið fram nokkur opinber umræða“.

Nú þegar hafi yfirvöld gefið leyfi til útiræktunar á erfðabreyttu lyfjabyggi á Rangárvöllum og að áform séu um slíka ræktun í Skagafirði. Þetta hafi verið gert án umhverfismats og prófana á heilsufarsáhrifum. Erfðabreyttar lyfjaplöntur, sem notaðar eru við lyfjagerð, séu enn áhættusamari en aðrar erfðabreyttar plöntur enda þeim ætlað að framleiða svokölluð lífvirk efni.

Í nágrannalöndunum, t.d. Noregi, hefur öllum umsóknum um leyfi til útiræktunar á erfðabreyttum lífverum verið hafnað.

Gunnar segir útilokað að hefta útbreiðslu og þar með mengunarhættu af völdum erfðabreyttra lífvera sem ræktuð eru úti.

Í hnotskurn

» Engin löggjöf er hér á landi um merkingu, meðferð og framleiðslu erfðabreyttra lífvera.

» Verði það ekki gert kann það að valda íslenskum landbúnaði, matvælaframleiðslu og ímynd landsins óbætanlegu tjóni, að mati stofnana sem standa að kynningarátaki um erfðabreyttar lífverur.

En í hverju flest hættan?
„Það eru margir áhættuþættir,“ segir Gunnar. „Einn er sá að frjóduft frá erfðabreyttum plöntum fýkur og er borið með skordýrum og berst þannig í aðrar plöntur með ófyrirsjáanlegum afleiðingum.“ Varðandi erfðabreytt bygg eru aðrar hættur. Fuglar, búfénaður og villt dýr geta komist í fræin og þau berast út í umhverfið. Jarðvegur verður því mengaður með erfðabreyttum efnum í áratugi og „hugsanlega öldum saman,“ segir Gunnar.

Þá gefa rannsóknir óháðra vísindastofnana ótvíræðar vísbendingar um skaðsemi erfðabreyttra efna á heilsu manna og dýra. „Við teljum að það væri ábyrgðarleysi að hlusta ekki á það,“ segir Gunnar.

Morgunblaðið 2. maí 2007/ Sunna Ósk Logadóttir.