Gátlisti fyrir umsjónarmenn stóðhesta

Félag hrossabænda, Bændasamtök Íslands, Hólaskóli – Háskólinn á Hólum, Landbúnaðarstofnun, Landbúnaðarháskóli Íslands og Landgræðslan hafa tekið saman gátlista fyrir umsjónarmenn stóðhesta þar sem fram koma ýmis heilræði. Listinn verður birtur í Handbók bænda og á öllum algengustu vefjum sem tengjast hrossaræktinni.

 

Stóðhestahólf – Gátlisti
Minnispunktar fyrir umsjónarmenn stóðhestahólfa

Fjöldi hryssna hjá stóðhesti
– Æskilegur hámarksfjöldi hryssna sem hleypt er í hólf hjá stóðhesti þar sem tímabilið er 4-6 vikur eru 25 hryssur.
– Þó um lengra tímabil sé að ræða er ekki æskilegt að fleiri en 30-35 hryssur séu hjá séu hjá hestinum í senn.
– Ef hryssu er bætt inn í hóp hjá stóðhesti þarf að fylgjast mjög vel með því hvernig stóðhesturinn tekur hryssunni en það getur verið mjög breytilegt milli stóðhesta.
– Hæfilegt er að nota hvern stóðhest á 50–60 hryssur á ári. Notkun þarf þó að taka mið af aldri og ástandi hestsins. Ungfolum og gömlum hestum er ekki hægt að ætla sama fjölda og fullþroskuðum hestum í góðu formi. – – Yfirleitt ná stóðhestar ekki fullri frjósemi fyrr en við 6 vetra aldur.
– Stóðhestar sem fá mikla notkun og eru notaðir í meira en einu gengi ættu að fá nokkra daga hvíld á milli tímabila til þess að endurnýja krafta sína.

Áreiti frá umhverfi
– Óæskilegt er að utanaðkomandi hross komist að stóðhestagirðingu, en það getur haft mjög truflandi áhrif á stóðhestinn og jafnvel skapað hættu á að hross fari í eða á girðingar.

Beit
– Grundvallaratriði er að beitin endist allt tímabilið og sé það góð að hún dugi hryssum til viðhalds og mjólkurmyndunar og folöldum til eðlilegs þroska. Verði afturkippur í fóðrun hrossanna getur það haft neikvæð áhrif á frjósemina.
– Ástand hólfsins ætti aldrei að fara niður fyrir ástandsflokk 2 samkvæmt riti Landgræðslunnar og Rala „Hrossahagar“.
– Góður kostur getur verið að bjóða upp á hey með beitinni en það eykur fjölbreytni fóðurs og léttir beitarálagið.
– Nauðsynlegt er að hrossin hafi aðgang að salti.
– Nánari leiðbeiningar um landgæði fylgja í viðauka sem birtur er á heimasíðu Fhb, www.fhb.is 
– Héraðsfulltrúar Landgræðslunnar eru fúsir að veita leiðbeiningar um beitarmál.

Vatn
– Vatn þarf að vera í nægilegu magni, hreint og ómengað. Því er best að rennandi vatn sé í hólfinu, ekki treysta á tjarnir, skurði eða dý.

Girðingar
– Yfirfara þarf allar girðingar svo tryggt sé að þær þjóni tilgangi sínum og/eða valdi ekki slysum. Í reglugerð nr. 748/2002 er kveðið á um hvaða lágmarksskilyrði girðing þarf að uppfylla til þess að teljast fullnægjandi varsla fyrir hross.

Hættur
– Tryggja þarf að ekki finnist hættur í hólfinu s.s. gamlar girðingadræsur, dý eða jarðföll.
– Ef skurðir eru í hólfinu þarf að meta hvort þeir séu hættulausir, annars að girða þá af.

Ormalyfsgjafir
– Æskilegt er að öll hross fari ormahreinsuð í stóðhestahólf. Það dregur verulega úr ormasmiti í haganum.
– Þrátt fyrir að ormalyf sé gefið áður en hrossum er hleypt í hólfið er nauðsynlegt að gefa folöldum og hryssum ormalyf þegar þau koma heim úr stóðhestahólfum.

Merking hrossa
– Öll hross sem koma í hólfið ættu að vera einstaklingsmerkt.
– Þó að folöld séu merkt er það góð regla hjá stóðhesthaldara að skrá niður kyn og litareinkenni þeirra.

Stóðhestaskýrslur
– Stóðhestaskýrslur og fyljunarvottorð frá BÍ eru góð form til að halda utan um skráningu á hryssunum og niðurstöðum sónarskoðana.
– Skýrslunum er hægt að skila inn til næsta búnaðarsambands til skráningar í WorldFeng.

Eftirlit
– Umráðamenn stóðhesta skulu hafa daglegt eftirlit með stóðhestahólfum, enda er kveðið á um það í aðbúnaðarreglugerð fyrir hross (reglugerð 160/2006 um aðbúnað, umhirðu og heilbrigðiseftirlit hrossa). Umráðamenn stóðhesta bera með því ábyrgð á að hross sem verða fyrir áreiti eða slysum í slíkum girðingum séu tekin frá og eigendum þeirra gert viðvart. Eigendur skulu sjá til þess að slösuð hross fái þá meðferð sem nauðsynlegt er.
– Fylgjast skal með heilbrigði hrossanna og að nægt framboð sé af fóðri og drykkjarvatni.
– Fylgjast þarf með atferli hrossanna því hegðun einstakra hryssna í hólfinu getur valdið verulegri truflun fyrir stóðhestinn og hamlað því að fyljun verði eðlileg í hólfinu.
– Ekki er ráðlegt að setja hryssur í stóhestahólf sem ekki hafa haldið undangengin 1-2 ár án dýralæknisskoðunar.

Samningar
– Góð regla er að gera skriflega samninga þegar stóðhestar eru teknir á leigu. Þar komi skýrt fram ákvæði um verð og ábyrgð, hámarksfjölda hryssna og annað er leigunni tengist.

Ábyrgð
– Algengast er að hryssur séu á ábyrgð eigenda sinna í stóðhestahólfum.
– Umsjónarmaður stóðhestahólfs getur þó verið skaðabótaskyldur ef um tjón er að ræða, verði hann uppvís að vítaverðu gáleysi sem brýtur í bága við reglugerð um aðbúnað hrossa.

Gátlisti þessi er gerður að vori 2007 í samstarfi fulltrúa Félags hrossabænda, Bændasamtaka Íslands, Hólaskóla, Landbúnaðarstofnunar, Landbúnaðarháskóla Íslands og Landgræðslu ríkisins.